بررسی میراث دکتر شاپور بختیار و درسهایی برای امروز
دکتر شاپور بختیار، یکی از شخصیتهای برجسته تاریخ معاصر ایران، با وجود چالشها و موانع بیپایانی که پیش روی او قرار داشت، نقشی بیبدیل در سیاست ایران ایفا کرد. نگاهی به زندگی و اقدامات او نه تنها از منظر تاریخی بلکه بهعنوان چراغی برای درک بهتر مبارزات سیاسی و آیندهنگری در شرایط بحرانی، میتواند الهامبخش باشد.
تصمیم دکتر بختیار برای قبول نخستوزیری در روزهای پایانی حکومت پهلوی، نمادی از شجاعت و مسئولیتپذیری بود. او با وجود آگاهی از شرایط وخیم کشور و احتمال شکست، تنها بهخاطر ایران و حفظ تمامیت ارضی آن، این مسئولیت سنگین را پذیرفت. این تصمیم نشان داد که در لحظات بحرانی، منافع ملی باید بر منافع شخصی یا گروهی اولویت داشته باشد.
زندگی دکتر بختیار از همان ابتدا با مصائب بزرگی همراه بود. اعدام پدرش و بسیاری از نزدیکانش توسط رضاشاه نه تنها تأثیری عمیق بر زندگی او گذاشت، بلکه نشان داد که بختیار توانست کینههای شخصی را کنار بگذارد و در مسیر نجات ایران گام بردارد. این رویکرد، الگویی برای سیاستمداران امروز است: اولویت دادن به منافع ملی به جای تسویهحسابهای شخصی یا سیاسی.
دکتر بختیار بهعنوان یکی از رهبران جبهه ملی، سالها در زندانهای حکومت پهلوی حبس شد و حتی مورد ضربوشتم چماقداران ساواک در حادثه کاروانسرای سنگی قرار گرفت. این تجربهها، شخصیت استوار او را نشان میدهد که حتی در شرایط سخت، از اصول و باورهای خود دست نکشید.
دکتربختیار با دیدگاه روشن خود نسبت به آینده ایران، خطراتی نظیر تجزیه کشور، ظهور استبداد مذهبی و از بین رفتن حقوق و آزادیهای مردم را پیشبینی کرده بود. او بدون هیچ کینهای، صرفاً بهخاطر عشق به ایران و نجات کشور، نخستوزیری را پذیرفت. این تصمیم او گواهی بر میهن دوستی و تعهد به مردم ایران بود.
پس از پیروزی فتنه خمینی و خروج از ایران، دکتر بختیار سال ۱۳۵۹ در پاریس نهضت مقاومت ملی ایران را پایهگذاری کرد. این حرکت نشاندهنده باور عمیق او به مبارزهای اصولی و جدی برای بازگرداندن دموکراسی و آزادی به ایران بود.
دکتر بختیار همواره به اصولی نظیر تمامیت ارضی، حاکمیت ملی، یکپارچگی ملت ایران، لائیسیته و دموکراسی باور داشت. این ارزشها نه تنها هسته مرکزی مبارزات او بودند، بلکه نشان میدهند که برای او نوع نظام سیاسی اهمیت کمتری نسبت به محتوای آن داشت. او معتقد بود که آزادی، عدالت و حقوق برابر باید محور هر حکومتی باشند.
یکی از نکات برجسته در دیدگاههای دکتر بختیار، پیشبینی او از سرنوشت اپوزیسیون ایران بود. او بهدرستی تشخیص داد که اپوزیسیون بهجای تمرکز بر مبارزه با جمهوری اسلامی، گرفتار اختلافات داخلی و بحث درباره نوع نظام آینده خواهد شد. این پیشبینی امروز بهوضوح در صحنه سیاسی اپوزیسیون ایران دیده میشود.
دکتر بختیار و نهضت مقاومت ملی ایران از همان ابتدا بر این باور بودند که نظام آینده ایران باید توسط مردم و از طریق انتخابات دموکراتیک و کاملا آزاد از طرف نمایندگان منتخب ملت در مجلس مؤسسان تعیین شود. برای او، مهم محتوای نظام بود: رعایت حقوق بشر، برقراری عدالت و حاکمیت قانون، نه صرفاً شکل آن (جمهوری یا سلطنت).
دکتر شاپور بختیار نمونهای از سیاستمداری مسئول و آیندهنگر بود که با وجود تمام سختیها و فشارها، هیچگاه از مسیر اصولی خود خارج نشد و حتی در این راه جانش را هم فدا کرد. میراث او امروز برای ما یادآور این است که عشق به ایران، وحدت ملی و اولویت دادن به منافع مردم باید سرلوحه تمام تصمیمات سیاسی باشد.
ایران هرگز نخواهد مرد
عباس ایلالی