نشریۀ اینترنتی نهضت مقاومت ملی ایران

نشریۀ اینترنتی نهضت مقاومت ملی ایران

N A M I R

‏‏يکشنبه‏، 2018‏/06‏/03

ژوئن ۲۰۱۸ - ۱۲ خرداد ۱۳۹۹

روانشناسی فرافکنی و معضل اصلاح‌طلبی در جمهوری اسلامی

منصور فرهنگ

استاد علوم سیاسی دانشگاه بنینگتون

فرافکنی واژه ایست که در نزاع سیاسی برای بی اعتبار کردن رقیب مورد استفاده قرار می گیرد. حتی در کشورهای دمکراتیک سیاستمدارانی هستند که از پذیرش پیامدهای منفی تصمیمات خود اکراه دارند و متنقدین را به قلب واقعیت یا اغراق گوئی متهم میکنند. اما دراین جوامع به دلیل آزادیهای مدنی و استقلال قوه قضائیه فرافکنی با محدودیتهای حقوقی و اخلاقی و سیاسی روبرو است.

اما در رژیمهای استبدادی که از مردم فقط تمکین میخواهند و به حریم خصوصی زندگی افراد اهمیت نمی دهند غالب انگیزه های منتقدین زیر سوال برده می شود و آنان را گمراه و بی اعتنا به امنیت جامعه نشان می دهند. در این گونه کشورها دگراندیشان امکان دفاع از نظریات خود را ندارند.

در این حکومت ها حاکمان برای هیچ بدیل فکری مشروعیت قائل نیستند و فرافکنی به متهم به کردن تمامی منتقدان و دگراندیشان به عامل یا بازیچه دشمن بودن تبدیل می شود.

صاحبان قدرت در رژیم های ایدئولوژیک و مذهبی عملأ به عنوان مالک کشور عمل میکنند و از آنجا که حاکمیت خود را ضرورت تاریخ یا فرمان الهی میدانند، گفتمان انتقادی یا اصلاح طلبی را خیانت به حقیقت مطلق و اجرای دستور دشمن می نامند. می توان گفت که در جهان کنونی ایران یکی از اینگونه کشورها است.

در چهل سال گذشته گروه ها و افرادی که زمانی در جمهوری اسلامی نفوذ و مقامی داشته اند و شاهد عدم کارآئی و فساد ساختاری آن بوده اند بر این باورند که ثبات و بقای رژیم نیاز به اصلاح دارد. اصلاح طلبان نقش شورای نگهبان در تأئید صلاحیت کاندیداهای مجلس و ریاست جمهوری را زیر سئوال می برند و میخواهند که مجلس و رئیس جمهور در انجام وظایف خود از استقلال بر خورداد باشند. برخی از افراد متعّلق به این گروه در مصاحبات و سخنرانیهای خود بطور تلویحی دخالت آشکار یا پنهانی ولی فقیه در امور اجرائی را مسئله ساز میدانند و از نقش سپاه پاسداران در سیاست و اقتصاد کشور اظهار نگرانی میکنند.

تمامی کسانی که از این مواضع حمایت کرده اند به مرور از مناصب حکومتی کنار گذاشته شده اند و غالبأ منحرف از اسلام و متهم به افتادن در دام دشمنان شده اند. برخی از نظریه پرداران و فعالان آنها نیز روانه دادگاه و زندان شده اند و یا کشور را ترک کرده اند. سیاستمدارانی چون حسینعلی منتظری، ﻣﺣﻣﺩ خاتمی، مهدی کروبی و میر حسین موسوی که سالها مقامات عالی داشته اند به دلیل درخواست اصلاحات حصر خانگی شده اند و یا برای فعالیت های آنان محذوراتی ایجاد شده است. اصلاح طلبان دیگری هم بوده اند که در رژیم نقشی نداشته ولی کوشیده اند که صاحبان قدرت را متقاعد به رد تقسیم مردم به "خودی" و "غیر خودی" و تمکین به رقابت سالم و دمکراتیک کنند. بسیاری از این افراد مخالف خشونت و بر اندازی هم متهم و زندانی شده اند.

به نظر می رسد بعد از مرگ روح الله خمینی، پیشنهاد اصلاحات همیشه از طرف حامیان نظام جمهوری اسلامی مطرح بوده ولی هیچ تأثیری روی عملکرد صاحبان قدرت نداشته است.

در بحث و جدلهای سیاسی منتقدان و مخالفان رژیمهای استبدادی، فرافکنی صاحبان قدرت را دروغگوئی مینامند ولی برخی روانشناسان معتقدند که برخی از مستبدان گرفتار نوعی روان بیماری (Psychopathology) می شوند که یکی از پیامدهای آن بریدگی از برخی حقایق است. دروغگو واقعیت را میداند ولی برای بی اعتبار کردن دیگران یا امتناع از پذیرش مسئولیت خلاف آن را بیان می کند، حال آنکه بیمار میتواند به آنچه میگوید عمیقا معتقد باشد و برای اثبات ادعایش از توهم و توطئه استفاده کند.

یونگ، روانشناس نامدار قرن بیستم مطالعات وسیعی در باره فرافکنی (Projection) در مورد روان بیماری (Psychopathology) در آلمان دوره هیتلر و شوروی دوره استالین انجام داد که برای ناظران علاقمند به تبیین گفتار و کردار حاکمان رژیمهای تمامیت گرا قابل استفاده است. یکی از نتایج مطالعات یونگ این است که در رژیمهای مطلق اندیش خود شیفتگی رهبران تبدیل به اعتقاد به خطا ناپذیری آن ها میشود که تأیید مواضعش را تمکین به حقیقت و منتقدان و مخالفان خود را عامل یا فریب خورده میداند. (در تبلیغات و فرافکنی جمهوری اسلامی واژه های کافر، منحرف، مشرک، منافق و مرتد برای دشمنان بکار برده می شود). یونگ میگوید پیچیدگی و سرعت تغییر و تحول در جوامع مدرن به حدی است که اشتباه در تبیین و تفسیر وقایع سیاسی اجتناب ناپذیر است و بر مبنای این واقعیت نتیجه میگیرد که رهبران جزم اندیشی که خود را بری از خطا می بینند مبتلا به روان بیماری (خود شیفتگی، توهم، توطئه بینی و بلند پروازی) میشوند و عکس العمل آنها به نارضایتی جامعه ترکیبی از ناباوری، فرافکنی و توسّل به خشونت است.

طرفداران جزمی و متعصب رهبر بلامنازع، تمکین به مواضع او را وظیفه خود میدانند و بر این باورند که هدف رهبر بر آوردن آرزوهای آنان است. وقتیکه یک انسان هویت خود را از تعّلق به یک رهبر میگیرد به مرور استقلال فکری خود را از دست میدهد و بجای توجه به واقعیت موضع رهبر را از آن خود میداند. این پدیده محدود به کشورهای استبدادی نیست و در جوامع دمکراتیک هم امکان پذیر است. روزنامه های معتبر غربی با ارائه دلیل و مدرک و شاهد، صدها خلاف گویی ترامپ را در رابطه با مسائل داخلی و خارجی افشا کرده اند ولی سنجش افکار عمومی نشان میدهد که هنوز حدود ۳۵ در صد از مردم آمریکا ترامپ را مردی راستگو، جسور و رهبر مورد نیاز خود میدانند.

با در نظر گرفتن پارانویای روز افزون رژیم که به دستگیری دوتابعیتی ها و فعالان محیط زیست هم کشیده شده و رقابتها و اختلافات گردانندگان آن و نیز ماهیت جزمی و انعطاف ناپذیر ایدئولوژیکی اش میتوان نتیجه گرفت که اصلاح طلبی در جمهوری اسلامی آرزوئی قابل احترام ولی انجام ناشدنی است.

در این میان ادبیات سیاسی ایرانیان طرفدار دمکراسی و حقوق بشر، ماهیت جمهوری اسلامی را به نحوی آشکار روشن کرده است ولی این ادبیات تاثیری در ترویج گفتار و رفتار دمکراتیک در جمع مخالفان و منتقدان رژیم تأثیر کافی نداشته است. هنوز مناظره و جدل حامیان دمکراسی بری از فرافکنی نیست و هنوز اجتناب ناپذیری اکثریت در تبیین و تفسیر مسائل در ذهنیت و رفتار برخی فعالان و دگراندیشان هضم نشده است.

باید بیاموزیم که رقابت دمکراتیک محدود به پذیرش ایده دمکراسی نیست بلکه ادغام کثرت پذیری در گفتار و رفتار و احساسات ملموس و روزانه ما است که رشد جامعه دمکراتیک را آبیاری میکند. امیدوارکننده ترین راه برای کاشتن بذر یا نهال دمکراسی در فرصتی که پایان هر حکومتی بیش خواهد آورد تربیت و رفتار دمکراتیک دگراندیشان و فعالانی است که امروز برای دمکراسی مبارزه میکنند.

منبع: بی بی سی فارسی

_______________________________________________________________

مقالات منتشر شده الزاما نقطه نظر، بيانگر سياست و اهداف نشریۀ اینترنتی نهضت مقاومت ملی ایران نميباشند. حق ويرايش اخبار و مقالات ارسالی برای هیئت تحریریۀ نشریه محفوظ است.

http://www.namir.info