نشریۀ اینترنتی نهضت مقاومت ملی ایران

N A M I R

‏‏پنجشنبه‏، 2014‏/10‏/09

۸ اکتبر ۲۰۱۴ - ۱۶ مهر ۱۳۹۳

کیسینجر چه جایگاهی برای ایران در 'نظم جهانی' متصور است؟

سعیده امیری

نویسنده و پژوهشگر

می‌توان تاریخ را رودخانه‌ای دانست اما آب این رودخانه همیشه در حال تغییر است.

هنری کیسینجر مشهورتر از آن است که نیازی به معرفی داشته باشد. سیاستمدار و مشاور سیاسی در دولت‌های مختلف آمریکا که در چند دهه اخیر در صحنه سیاست سازی آمریکا نقش به سزایی داشته است.

تازه ترین کتابی که از کیسینجر به چاپ رسیده «نظم جهانی» با عنوان فرعی «ملاحظاتی درباره خصوصیت ملت ها و جریان تاریخ» نام دارد.

فصل های کتاب نظم جهانی

اروپا: نظم بین‌المللی متکثر

نظام توازن قدرت اروپا

اسلام‌گرایی و خارومیانه: جهانی در بی‌نظمی

ایالت متحده و ایران: رویکردها به نظم

به سوی نظم آمریکایی: مواجهه یا مشارکت؟

به نمایندگی از بشریت

ایالت متحده و مفهوم نظم

ایالت متحده: ابرقدرت جاه‌طلب

فن آوری، توزان و بشریت

او در این کتاب بر آن است که رویکرد فرهنگ‌ها و کشورهای مختلف را از زاویه نظم جهانی توضیح دهد.

کیسینجر می‌نویسد «عصر ما هر از گاهی به شدت به دنبال مفهومی از نظم جهانی است... هرج و مرج پهلو به پهلوی وابستگی بی‌سابقه متقابل کشورها به یکدیگر عنصری تهدید کننده است: گسترش سلاح‌های کشتارهای جمعی، تجزیه دولت‌ها و تاثیر تخریب های زیست محیطی، تدوام نسل کشی و گسترش فن آوری جنگی، ستیزه‌گری را ورای کنترل یا فهم بشری می‌برد... آیا ما با دوره‌ای رویاروی هستیم که نیروها ورای مهار هرگونه نظمی، آینده را رقم می‌زنند؟»

با این سوال نویسنده به سراغ مفهوم نظم جهانی می‌رود و روایتی از آن به دست می‌دهد. به نظر او آنچه امروزه به عنوان نظم جهانی عرضه می‌شود، چهار قرن پیش در اروپای غربی در یک کنفرانس صلح در منطقه وستفالی پایه گذاشته شد.

اروپای مرکزی در آن زمان، عصر بلواهای سیاسی و جنگ‌های فرقه‌ای را پشت سر گذاشته بود. در این جنگ‌ها، نزدیک به یک چهارم از مردم اروپای مرکزی به کام جنگ، بیماری و گرسنگی کشیده شده بودند.

کیسینجر اضافه می‌کند بعد از طی این دوره، «اروپا تلاش کرد که نظم را از کثرت‌خواهی و مهار قدرت به طور همزمان اخذ کند.» به این ترتیب، معاهده صلح وستفالی، «بنیاد یک نظام جهانی عملی» را گذاشت.

مبنای کتاب یافتن این نظم جهانی با سفر تاریخی به مناطق مختلف جهان است.

از نظر او «گسترش اسلام در قرن هفتم و حکمرانیش بر خاورمیانه، آفریقای شمالی و بخش‌هایی از آسیا و قسمت‌هایی از اروپا باعث شد که جهان عرب با روایتش از نظم جهان، تصور کند که باید جنگ را تا مناطقی که مردم بی‌ایمان می نامیدند، گسترش دهد تا جایی که کل جهان تحت عنوان یک نظام واحد دینی دربیاید.»

کیسینجر اما می گوید نظم جهانی از نظر آمریکا «نه تنها سیستم توازن قدرت را در بر گرفت بلکه شامل دستیابی به صلح از طریق گسترش اصول دموکراتیک نیز بود.»

او در بخش دیگری از کتاب به نام «ایالات متحده و ایران»، در ابتدا با نقل سخنان رهبر ایران در رابطه با شکست کمونیسم و لیبرالیسم و بیداری اسلامی، این سخنان را مصداق هم‌سازی قدرت آسمانی و زمینی می‌داند و آن را «پروژه نظم جهانی جایگزین» در تقابل با نظم جامعه جهانی می‌نامد.

به نظر نویسنده، ایران در قیاس با کشورهای خاورمیانه «شاید منسجم‌ترین مفهوم از ملیت را دارد و به لحاظ کشورداری سنت عمیقی دارد... اما رهبران ایران دور از مرز کشورهای غربی و مدرن ندرتا به مفهوم وستفالی کشورداری رسیده‌اند.»

توافق اتمی و روابط ایران و آمریکا

هنری کیسینجر در کتاب تازه اش به روابط ایران و آمریکا اشاره می‌کند و مانند بسیاری تحلیلگران، بهبود روابط را منوط به حل مسئله اتمی ایران می‌داند.

به نظر کیسینجر، گرایش طرفین مذاکره کننده بازتاب فهم‌های متفاوت از نظم جهانی است.

مذاکره کنندگان ایرانی به کرات گفته اند که حتی در صورت حمله نظامی حاضر به کنار گذاشتن برنامه اتمی شان نیستند و مذاکره کنندگان غربی هم معتقدند مدافعان حمله نظامی خطرات رشد قابلیت هسته‌ای در ایران را کوچک جلوه می‌دهند. «هر بن‌بستی نیازمند یک پیشنهاد تازه است.»

کیسینجر می گوید «در ایران، مسئله هسته‌ای یکی از جنبه‌های کلی مبارزه بر سر نظم منطقه‌ای و برتری ایدئولوژیکی در خاورمیانه است و روش‌هایی که برای پیشبرد آن به کار گرفته می‌شود به گستردگی دو سر طیف جنگ و صلح است.» روش‌هایی آمیخته از مانورهای نظامی متعدد تا فعالیت های تبلیغاتی و مذاکرات اتمی.

در این شرایط چه نوع توافقی باید با ایران صورت بگیرد؟ کیسینجر می گوید «توافق باید بتواند با دورنمایی که تهران به دنبال آن است. هماوردی کند. ایران می خواهد دست کم راهبردی را پیگیری کند که تعدیل کننده تنش‌ها باشد اما در عین حال زیرساخت‌های مهم اتمی را همزمان حفظ کند و دارای حداکثر آزادی عمل باشد.»

کیسینجر می گوید ایران باید تعداد سانتریفوژهایش را به حدی برساند که برای مصارف برنامه هسته‌ای غیرنظامی مورد نیاز است و مابقی را باید از دور خارج کند.

کیسینجر همچنین معتقد است برای بهبود روابط با ایران، آمریکا باید آماده شود فهم ژئوپولتیک از ایران شود و بنا بر اصل وستفالی بر عدم مداخله در امور ایران پایبند باشد.

او دوره امپراتوری ایران را از قرن هفتم قبل از میلاد تا قرن هفتم بعد از میلاد می‌داند که در بخش‌ اعظمی از خاورمیانه، بخش‌هایی از آسیای مرکزی، آسیای جنوب غربی و شمال آفریقا را در برمی‌گرفته است. سپس به انقلاب ایران اشاره می‌کند که در ابتدا رهبر آن آیت الله خمینی مدعی دموکراسی و برابری اقتصادی بود اما پس از عزیمت از تبعید پاریس به تهران به جای اجرای «برنامه‌های اجتماعی و تاسیس حکومت دموکراتیکی که وعده داده بود، علیه نظم منطقه و مدرنیته موضع گرفت.»

کیسینجر، دیدگاه‌ آیت‌لله خمینی در رابطه با نظم جهانی را چنین تشریح می‌کند: «در دکترین خمینی دولت نه موجودیتی مستقل بلکه سلاحی در راه مبارزه مذهبی بود... همه نهادهای سیاسی در خاورمیانه و ورای آن، نامشروع بودند چون بر اساس قانون الهی شکل نگرفته بودند... روابط مدرن بین‌المللی که بر اصول معاهده وستفالی قرار دارد، به نظر او جعلی بودند چون روابط بین ملل باید بر زمینه‌های معنوی می بود.»

«در دیدگاه [آیت الله] خمینی به موازات دیدگاه سید قطب خوانشی ایدئولوژیک و توسعه‌طلبانه از حکومت وجود دارد که درجهت ایجاد یک نظم جهانی راستین گام می‌دارد.»

سید قطب نظریه پرداز مصری است که به دلیل بازنگری در تاثیر برخی از مفاهیم اسلامی بر تحولات اجتماعی و سیاسی نظیر جهاد، میان سیاستمداران اسلامگرا و پژوهشگران اسلام سیاسی، مشهور است.

کیسینجر با آگاهی از حوادثی که در چند سال اخیر در خاورمیانه افتاده، تحلیل خود را پیش می‌برد. او می نویسد در دیدگاه آیت الله خمینی اولین گام برای ایجاد یک نظم جهانی بر اساس دستورات اسلامی، از میان برداشتن دولت‌های غیر اسلامی در جهان اسلام و جایگزین کردن آنها با یک حکومت اسلامی است. کیسینجر حتی به مقدمه ای اشاره می کند که آیت الله علی خامنه ای رهبر فعلی ایران در سال ۱۹۶۷ بر کتاب سید قطب که خود در روزگار جوانی به فارسی ترجمه کرده، نوشته است. «رهبر ایران نوشته بود که طبق نظر این نویسنده بزرگ و ارجمند... آینده به اسلام تعلق دارد.»

تعبیر کیسینجر از این گفته همان نظمی است که به گفته او قرار است به جای نظم بین‌الملل بنشیند. او به قانون اساسی ایران اشاره می‌کند که به نظر او وقتی از اتحاد مسلمانان حرف می‌زند، منظورش «چیرگی ایدئولوژیک اسلامی» بر جهان است.

کتاب «نظم جهانی» را انتشارات آلن لن در سپتامبر سال ۲۰۱۴ در ۴۰۵ صفحه به چاپ رسانده است.

منبع: بی بی سی فارسی

_______________________________________________________________

مقالات منتشر شده الزاما نقطه نظر، بيانگر سياست و اهداف نشریۀ اینترنتی نهضت مقاومت ملی ایران نميباشند. حق ويرايش اخبار و مقالات ارسالی برای هیئت تحریریۀ نشریه محفوظ است. 

http://www.namir.info